លក្ខខណ្ឌ
ប្រភេទនៃជំងឺទឹកនោមមានរសជាតិផ្អែម (Diabetes Mellitus)
តើជំងឺទឹកនោមមានរសជាតិផ្អែមគឺជាអ្វី?
ជំងឺទឹកនោមមានរសជាតិផ្អែម ដែលត្រូវបានគេហៅផងដែរថាជា ជំងឺទឹកនោមផ្អែម (diabetes) គឺជាពាក្យមួយសម្រាប់ករណីជាច្រើនដែលទាក់ទងនឹងរបៀប ដែលរាងកាយរបស់លោកអ្នកបំលែងអាហារទៅជាថាមពល។
នៅពេលលោកអ្នកញ៉ាំកាបូអ៊ីដ្រាត ( carbohydrate អាហារជាតិម្សៅ ) រាងកាយរបស់លោកអ្នកបំលែងវាទៅជាជាតិស្ករហៅថាគ្លុយកូស ហើយបញ្ជូនវាទៅក្នុងចរន្តឈាមរបស់លោកអ្នក។ លំពែងរបស់អ្នកបញ្ចេញអាំងស៊ុយលីន ដែលជាអ័រម៉ូនជួយផ្លាស់ទីគ្លុយកូសពីឈាមចូលទៅក្នុងកោសិការបស់លោកអ្នក ដែលប្រើវាសម្រាប់ថាមពល។
នៅពេលដែលលោកអ្នកមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម ហើយមិនទទួលការព្យាបាល រាងកាយរបស់លោកអ្នកមិនប្រើប្រាស់អាំងស៊ុយលីនដូចអ្វីដែលវាគួរតែធ្វើនោះទេ។ គ្លុយកូសច្រើនពេកនៅក្នុងឈាម ដែលជាធម្មតាហៅថាជាតិស្ករក្នុងឈាមខ្ពស់។ នេះអាចបណ្តាលឱ្យមានបញ្ហាសុខភាពធ្ងន់ធ្ងរ ឬអាចគំរាមកំហែងដល់អាយុជីវិត។
មិនមានការព្យាបាលសម្រាប់ជំងឺទឹកនោមផ្អែមទេ។ ប៉ុន្តែជាមួយនឹងការព្យាបាល និងការផ្លាស់ប្តូររបៀបរស់នៅ អ្នកអាចរស់នៅបានយូរ និងមានសុខភាពល្អ។
ជំងឺទឹកនោមផ្អែមកើតមានក្នុងទម្រង់ផ្សេងៗគ្នាអាស្រ័យលើមូលហេតុ។
ទឹកនោមផ្អែម (Prediabetes)
ទឹកនោមផ្អែម គឺនៅពេលដែលជាតិស្ករក្នុងឈាមរបស់លោកអ្នកខ្ពស់ជាងធម្មតា ប៉ុន្តែមិនខ្ពស់គ្រប់គ្រាន់សម្រាប់គ្រូពេទ្យក្នុងការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺទឹកនោមផ្អែមទេ។ ជាងមួយភាគបីនៃប្រជាជននៅសហរដ្ឋអាម៉េរិកមានទឹកនោមផ្អែម ប៉ុន្តែពួកគេភាគច្រើនមិនដឹងអំពីវាទេ។
ទឹកនោមផ្អែមអាចធ្វើឱ្យលោកអ្នកងាយ នឹងកើតជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ២ និងជំងឺបេះដូង។ ការធ្វើលំហាត់ប្រាណកាន់តែច្រើន និងការសម្រកទម្ងន់បន្ថែម ( សូម្បីតែស្រកតែបន្តិចបន្តួចពី ៥ ទៅ ៧ %នៃទំងន់រាងកាយរបស់លោកអ្នក ) អាចបន្ថយហានិភ័យទាំងនោះបាន។
ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ១ (Type 1 Diabetes)
ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទ ១ ក៏ត្រូវបានគេហៅថាទឹកនោមផ្អែមដែលពឹងផ្អែកលើអាំងស៊ុយលីន។ វាធ្លាប់ត្រូវបានគេហៅថាជំងឺទឹកនោមផ្អែមអនីតិជន ព្រោះវាច្រើនតែចាប់ផ្តើមតាំងពីកុមារភាព។
ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ១ គឺជាលក្ខខណ្ឌជំងឺ autoimmune ។ វាកើតឡើងនៅពេលដែលរាងកាយរបស់លោកអ្នកវាយប្រហារលំពែង របស់លោកអ្នកជាមួយនឹងអង្គបដិប្រាណ ឬអង់ទីករ ( antibodies)។ សរីរាង្គនេះខូចហើយមិនផលិតអាំងស៊ុយលីនទេ។
ហ្សែនរបស់លោកអ្នកក៏អាចបង្កឱ្យមានជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ១ នេះដែរ។ វាក៏អាចកើតឡើងដោយសារតែមានបញ្ហាជាមួយកោសិកានៅក្នុងលំពែងដែលផលិតអាំងស៊ុយលីនដែរ។
បញ្ហាសុខភាពជាច្រើនដែលអាចកើតមានជាមួយប្រភេទទី ១ កើតឡើងដោយសារតែការខូចខាត នៃសរសៃឈាមតូចៗក្នុងភ្នែករបស់លោកអ្នក ( ហៅថា ជំងឺសរសៃបាតភ្នែក ដែលបណ្តាលមកពីជំងឺទឹកនោមផ្អែម ) សរសៃប្រសាទ ( ជំងឺសរសៃប្រសាទ ដែលបណ្តាលមកពីជំងឺទឹកនោមផ្អែម ) និងតម្រងនោម (ជំងឺតម្រងនោម ដែលបណ្តាលមកពីជំងឺទឹកនោមផ្អែម) ។ លោកអ្នកដែលមានប្រភេទទី ១ ក៏មានហានិភ័យខ្ពស់នៃជំងឺបេះដូង និងជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាលផងដែរ។
ការព្យាបាលជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ១ ពាក់ព័ន្ធនឹងការចាក់អាំងស៊ុយលីនចូលទៅក្នុងជាលិកាខ្លាញ់នៅក្រោមស្បែករបស់លោកអ្នក។លោកអ្នកអាចប្រើ៖
- សឺរុំាង
- ប៊ិចអាំងស៊ុយលីនដែលត្រូវបានបញ្ចូលថ្នាំហើយ និងម្ជុលស្តើងមួយ
- ឧបករណ៍ចាក់ (Jet injectors) ដែលប្រើខ្យល់ដែលមានសម្ពាធខ្ពស់ ដើម្បីបញ្ជូនអាំងស៊ុយលីនឆ្លងកាត់តាមស្បែករបស់លោកអ្នក
- ម៉ាស៊ីនប៉ូម (Pumps) ដែលបញ្ជូនអាំងស៊ុយលីន តាមរយៈបំពង់មួយទៅបំពង់បង្ហូរទឹកនោម ( catheter ) នៅក្រោមស្បែកក្បាលពោះរបស់លោកអ្នក
ការធ្វើតេស្តមួយដែលគេហៅថាការធ្វើតេស្តឈាម A1C ប៉ាន់ស្មានកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមរបស់លោកអ្នកក្នុងរយៈពេល ៣ ខែមុន។ គ្រូពេទ្យរបស់លោកអ្នកប្រើវាដើម្បីមើលថា តើកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមរបស់លោកអ្នកត្រូវបានគ្រប់គ្រងយ៉ាងដូចម្តេច។ នោះជួយឱ្យគ្រូពេទ្យដឹងពីហានិភ័យនៃផលវិបាករបស់លោកអ្នក។
ប្រសិនបើលោកអ្នកមានជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ១ លោកអ្នកត្រូវធ្វើការផ្លាស់ប្តូររួមមាន៖
- ការធ្វើតេស្តកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមជាញឹកញាប់
- ការរៀបចំផែនការអាហារដោយយកចិត្តទុកដាក់
- លំហាត់ប្រាណប្រចាំថ្ងៃ
- ការប្រើអាំងស៊ុយលីន និងថ្នាំដទៃទៀតតាមតម្រូវការ
ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ២ (Type 2 Diabetes)
ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ២ ត្រូវបានគេហៅថាជំងឺទឹកនោមផ្អែមដែលមិនអាស្រ័យលើអាំងស៊ុយលីន ឬជំងឺទឹកនោមផ្អែមមនុស្សពេញវ័យ។ ប៉ុន្តែវាបានកើតឡើងជាទូទៅលើកុមារ និងក្មេងជំទង់ក្នុងរយៈពេលជាង ២០ ឆ្នាំទៅហើយ ភាគច្រើនដោយសារតែយុវជនកាន់តែច្រើនឡើងទម្ងន់ ឬធាត់។ ប្រហែលជា ៩០% នៃអ្នកដែលមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម មានជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ២ ។
នៅពេលលោកអ្នកមានជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ២ លំពែងរបស់លោកអ្នកផលិតអាំងស៊ុយលីនមួយចំនួន។ ប៉ុន្តែវាមិនគ្រប់គ្រាន់ ឬរាងកាយរបស់លោកអ្នកមិនប្រើវាដូចដែលវាគួរតែត្រូវប្រើ។ ភាពធន់នឹងអាំងស៊ុយលីន នៅពេលកោសិការបស់លោកអ្នកមិនឆ្លើយតបនឹងអាំងស៊ុយលីន ច្រើនតែកើតឡើងនៅក្នុងខ្លាញ់ ថ្លើម និងកោសិកាសាច់ដុំ។
ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ២ ច្រើនតែស្រាលជាងប្រភេទទី ១។ ប៉ុន្តែវានៅតែអាចបង្កឱ្យមានផលវិបាកសុខភាព
ធំៗ ជាពិសេសនៅក្នុងសរសៃឈាមតូចៗ នៅក្នុងក្រលៀន សរសៃប្រសាទ និងភ្នែករបស់លោកអ្នក។ ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ២ ក៏បង្កើនហានិភ័យនៃជំងឺបេះដូង និងជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាលផងដែរ។
អ្នកដែលធាត់ លើសពី ២០% លើទម្រន់គោលដៅសម្រាប់កម្ពស់របស់ពួកគេ មានហានិភ័យខ្ពស់ជាពិសេសនៃជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទ ២ និងបញ្ហាសុខភាពដែលអាចកើតមាន។ ភាពធាត់ច្រើនតែបណ្តាលឱ្យមានភាពធន់នឹងអាំងស៊ុយលីន ដូច្នេះលំពែងរបស់លោកអ្នកត្រូវធ្វើការធ្ងន់ជាងមុនដើម្បីផលិតអាំងស៊ុយលីនកាន់តែច្រើន។ ប៉ុន្តែវានៅតែមិន គ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីរក្សាកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមរបស់លោកអ្នកឱ្យនៅក្នុងកម្រិតដែលវាគួរតែនៅ។
ការព្យាបាលជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទ ២ ពាក់ព័ន្ធនឹងការរក្សាទម្រន់ដែលមានសុខភាពល្អ ការញ៉ាំត្រឹមត្រូវ និងការហាត់ប្រាណ។ មនុស្សខ្លះត្រូវការថ្នាំផងដែរ។
គ្រូពេទ្យអាចធ្វើតេស្ត A1C ពីរបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដើម្បីឱ្យដឹងថា តើលោកអ្នកកំពុងគ្រប់គ្រងជាតិស្ករក្នុងឈាមរបស់លោកអ្នកបានល្អប៉ុណ្ណា។
នៅពេលលោកអ្នកមានជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ២ លំពែងរបស់លោកអ្នកផលិតអាំងស៊ុយលីនមួយចំនួន។ ប៉ុន្តែវាមិនគ្រប់គ្រាន់ ឬរាងកាយរបស់លោកអ្នកមិនប្រើវាដូចដែលវាគួរតែត្រូវប្រើ។ ភាពធន់នឹងអាំងស៊ុយលីន នៅពេលកោសិការបស់លោកអ្នកមិនឆ្លើយតបនឹងអាំងស៊ុយលីន ច្រើនតែកើតឡើងនៅក្នុងខ្លាញ់ ថ្លើម និងកោសិកាសាច់ដុំ។
ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ២ ច្រើនតែស្រាលជាងប្រភេទទី ១។ ប៉ុន្តែវានៅតែអាចបង្កឱ្យមានផលវិបាកសុខភាព
ធំៗ ជាពិសេសនៅក្នុងសរសៃឈាមតូចៗ នៅក្នុងក្រលៀន សរសៃប្រសាទ និងភ្នែករបស់លោកអ្នក។ ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទទី ២ ក៏បង្កើនហានិភ័យនៃជំងឺបេះដូង និងជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាលផងដែរ។
អ្នកដែលធាត់ លើសពី ២០% លើទម្រន់គោលដៅសម្រាប់កម្ពស់របស់ពួកគេ មានហានិភ័យខ្ពស់ជាពិសេសនៃជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទ ២ និងបញ្ហាសុខភាពដែលអាចកើតមាន។ ភាពធាត់ច្រើនតែបណ្តាលឱ្យមានភាពធន់នឹងអាំងស៊ុយលីន ដូច្នេះលំពែងរបស់លោកអ្នកត្រូវធ្វើការធ្ងន់ជាងមុនដើម្បីផលិតអាំងស៊ុយលីនកាន់តែច្រើន។ ប៉ុន្តែវានៅតែមិន គ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីរក្សាកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមរបស់លោកអ្នកឱ្យនៅក្នុងកម្រិតដែលវាគួរតែនៅ។
ការព្យាបាលជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភេទ ២ ពាក់ព័ន្ធនឹងការរក្សាទម្រន់ដែលមានសុខភាពល្អ ការញ៉ាំត្រឹមត្រូវ និងការហាត់ប្រាណ។ មនុស្សខ្លះត្រូវការថ្នាំផងដែរ។
គ្រូពេទ្យអាចធ្វើតេស្ត A1C ពីរបីដងក្នុងមួយឆ្នាំដើម្បីឱ្យដឹងថា តើលោកអ្នកកំពុងគ្រប់គ្រងជាតិស្ករក្នុងឈាមរបស់លោកអ្នកបានល្អប៉ុណ្ណា។
ការព្យាបាលជំងឺទឹកនោមផ្អែមពេលមានគភ៌រួមមាន៖
- ការធ្វើតេស្តកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមជាញឹកញាប់
- ការរៀបចំផែនការអាហារដោយយកចិត្តទុកដាក់
- លំហាត់ប្រាណប្រចាំថ្ងៃ
- ការប្រើអាំងស៊ុយលីន និងថ្នាំដទៃទៀតតាមតម្រូវការ
ទម្រង់ជំងឺទឹកនោមផ្អែមផ្សេងៗ (Diabetes)
ក្នុង ១% ទៅ ៥% នៃអ្នកដែលមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម ស្ថានភាពផ្សេងទៀតអាចជាមូលហេតុ។ ទាំងនេះរួមមានជំងឺ លំពែង ការវះកាត់ និងថ្នាំមួយចំនួន និងការឆ្លងរោគ។ ក្នុងករណីទាំងនេះ គ្រូពេទ្យប្រហែលជាចង់តាមដានកម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមរបស់លោកអ្នក។
