លក្ខខណ្ឌ
Types of Hypertension(ប្រភេទនៃជំងឺលើសឈាម)
ជំងឺលើសឈាមសាហាវ (Malignant Hypertension)
Malignant Hypertension គឺជាជំងឺសម្ពាធឈាមខ្ពស់ខ្លាំងបំផុត ដែលអភិវឌ្ឍឆាប់រហ័ស និងបណ្តាលឱ្យខូចខាតដល់ប្រភេទសរីរាង្គផ្សេងៗនៅក្នុងរាងកាយ។ សម្ពាធឈាមធម្មតាគឺទាបជាង ១២០/៨០ ។ អ្នកដែលមានជំងឺ Malignant Hypertension ជាទូទៅមានសម្ពាធឈាមខ្ពស់ជាង ១៨០/១២០ ។ ជំងឺលើសឈាមប្រភេទនេះគួរតែត្រូវព្យាបាលបន្ទាន់។
តើអ្វីបណ្តាលឱ្យមានជំងឺលើសឈាមសាហាវ (Malignant Hypertension)?
ចំពោះមនុស្សជាច្រើន សម្ពាធឈាមខ្ពស់គឺជាបុព្វហេតុចម្បងនៃជំងឺ Malignant Hypertension។ ការលេបថ្នាំជំងឺលើសឈាមមិនគ្រប់ដូស (dose) ក៏អាចបណ្តាលឱ្យកើតជំងឺនេះបានដែរ។ បន្ថែមលើនេះ ស្ថានភាពជំងឺមួយចំនួនក៏អាចធ្វើឱ្យកើតជំងឺ Malignant Hypertension ដូចគ្នា។ ស្ថានភាពជំងឺទាំងនោះរួមមាន ៖
- ជំងឺ Collagen vascular disease ដូចជាជំងឺក្រិនស្បែក (scleroderma)
- ជំងឺតម្រងនោម
- របួសខួរឆ្អឹងខ្នង (spinal cord injuries)
- ដុំសាច់នៃក្រពេញលើតម្រងនោម (adrenal glands)
- ការប្រើថ្នាំមួយចំនួន រួមទាំងថ្នាំពន្យារកំណើត និង MAOIs
- ការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនខុសច្បាប់ ដូចជាកូកាអ៊ីនជាដើម
តើអ្នកណាប្រឈមនឹងកើតជំងឺលើសឈាមសាហាវ (Malignant Hypertension)?
ជំងឺលើសឈាមសាហាវ (Malignant Hypertension) គឺកម្រកើតណាស់។ ប្រហែលជា ១% នៃមនុស្សដែលមានប្រវត្តិកើតជំងឺលើសឈាម វិវឌ្ឍទៅជាមានស្ថានភាពគំរាមកំហែងដល់អាយុជីវិតបែបនេះ។
លោកអ្នកនឹងមានហានិភ័យខ្ពស់ក្នុងការអភិវឌ្ឍទៅជាកើតជំងឺនេះ ប្រសិនបើលោកអ្នកជាបុរស ឬជាអ្នកដែលមានស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចទាប។ ការទទួលបានការថែទាំសុខភាពមិនសូវល្អក៏បង្កើនហានិភ័យកើតជំងឺប្រភេទនេះដែរ។
តើអាការនៃជំងឺលើសឈាមសាហាវ (Malignant Hypertension) មានអ្វីខ្លះ?
អាការជំងឺសំខាន់ៗនៃជំងឺលើសឈាមសាហាវ (Malignant Hypertension) គឺជាការកើនឡើងសម្ពាធឈាមខ្ពស់បំផុតដល់ ១៨០/១២០ ឬលើសនេះ និងមានរោគសញ្ញាខូចខាតសរីរាង្គក្នុងខ្លួន។ ជាធម្មតា សរីរាង្គដែលខូចខាតច្រើនតែក្រលៀន ឬភ្នែក។
ចំណែកអាការជំងឺផ្សេងទៀត គឺអាស្រ័យលើការកើនឡើងនៃសម្ពាធឈាមដែលអាចប៉ះពាល់ដល់សរីរាង្គរបស់លោកអ្នក។ អាការជំងឺទូទៅមួយ គឺហូរឈាម និងហើមសរសៃឈាមតូចៗនៅក្នុងរេទីន។ រេទីន គឺជាស្រទាប់នៃសរសៃប្រសាទ (layer of nerves) ដែលនៅជួរខាងក្រោយនៃភ្នែក។ វាជាញាណដឹងពីពន្លឺ និងបញ្ជូនសញ្ញាទៅខួរក្បាលតាមរយៈសរសៃប្រសាទអុបទិក (optic nerve) ដែលអាចរងផលប៉ះពាល់ បើសិនជាលោកអ្នកកើតជំងឺ Malignant Hypertension។ នៅពេលដែលភ្នែកជាប់ទាក់ទងជំងឺមួយនេះ វាអាចបណ្តាលឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរចក្ខុវិស័យ (change in vision)។
អការផ្សេងៗនៃជំងឺ Malignant Hypertension រួមមាន៖
- មើលព្រិលៗ
- ឈឺទ្រូង (ចុកដើមទ្រូង - angina)
- ពិបាកដកដង្ហើម
- វិលមុខ
- ស្ពឹកដៃ ជើង និងមុខ
- ឈឺក្បាលធ្ងន់ធ្ងរ
- ដង្ហើមខ្លី
ក្នុងករណីកម្រខ្លះ ជំងឺ Malignant Hypertension អាចបណ្តាលឱ្យហើមខួរក្បាល ដែលនាំឱ្យមានស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់មួយ ហៅថា រោគខួរក្បាលសម្ពាធឈាមខ្ពស់ (hypertensive encephalopathy)។ អាការជំងឺរួមមាន៖
- ពិការភ្នែក
- ផ្លាស់ប្តូរស្ថានភាពផ្លូវចិត្ត
- បាត់ស្មារតី
- វង្វេង
- ងងុយគេង
- ចង់ចង្អោរ និងក្អួត
- ប្រកាច់
ជំងឺលើសឈាម ជាទូទៅធ្វើឱ្យតម្រងនោមពិបាកក្នុងការច្រោះកាកសំណល់ និងជាតិពុល (toxin) ចេញពីឈាម។ វាជាបុព្វហេតុបណ្តាលឱ្យខ្សោយតម្រងនោម។ ជំងឺ Malignant Hypertension អាចបណ្តាលឱ្យតម្រងនោមរបស់លោកអ្នកឈប់ធ្វើការ។
តើជំងឺលើសឈាមសាហាវ (Malignant Hypertension) ធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យយ៉ាងដូចម្តេច?
ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺលើសឈាមសាហាវ (Malignant Hypertension) គឺផ្អែកលើការមើលសម្ពាធឈាមនិងសញ្ញានៃការខូចខាតសរីរាង្គខ្លាំង។
ប្រសិនបើលោកអ្នកមានអាការជំងឺ Malignant Hypertension គ្រូពេទ្យនឹង៖
- ពិនិត្យសម្ពាធឈាមរបស់លោកអ្នកឡើងវិញ និងស្តាប់បេះដូង និងសួតរបស់លោកអ្នកដើមី្បរកសំឡេងមិនប្រក្រតីណាមួយ
- ពិនិត្យសម្ពាធឈាមរបស់លោកអ្នកឡើងវិញ និងស្តាប់បេះដូង និងសួតរបស់លោកអ្នកដើមី្បរកសំឡេងមិនប្រក្រតីណាមួយ
- ឱ្យត្រួតពិនិត្យឈាម និងទឹកនោម ដែលរួមមាន ៖
- កម្រិត urea nitrogen ក្នុងឈាម (blood urea nitrogen - BUN) និងកម្រិតក្រេអាទីន (creatinine) ដែលកើនឡើងប្រសិនបើលោកអ្នកខូចតម្រងនោម
- ត្រួតពិនិត្យកំណកឈាម (blood clotting test)
- កម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាម (glucose)
- ពិនិត្យឈាម (complete blood count)
- កម្រិតសូដ្យូម និងប៉ូតាស្យូម
- វិភាគទឹកនោមដើម្បីពិនិត្យឈាម ប្រូតេអ៊ីន ឬកម្រិតអ័រម៉ូនមិនប្រក្រតី ដែលទាក់ទងនឹងបញ្ហាតម្រងនោម
គ្រូពេទ្យអាចនឹងត្រូវការត្រួតពិនិត្យឈាមលោកអ្នកបន្ថែមទៀត តែអាស្រ័យលើលទ្ធផលនៃការត្រួតពិនិត្យដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ។
គ្រូពេទ្យក៏អាចស្នើលោកអ្នកឱ្យថតពិនិត្យ រួមមាន៖
- Electrocardiogram (ECG) ដើម្បីពិនិត្យមុខងារអេឡិចត្រិចនៃបេះដូង (heart’s electrical function)
- Echocardiogram ដើមី្បត្រួតពិនិត្យមុខងារបេះដូង និងលំហូរឈាមតាមរយៈបេះដូង
- ការឆ្លុះដើមទ្រូងដោយកាំរស្មីអេច (chest X-ray) ដើមី្បពិនិត្យមើលរាង និងទំហំនៃរចនាសម្ព័ន្ធបេះដូង និងដើម្បីរកវត្ថុរាវនៅក្នុងសួត
- ការត្រួតពិនិត្យដោយការថតផ្សេងៗទៀតដើម្បីវាយតម្លៃតម្រងនោម និងសរសៃឈាមរបស់តម្រងនោម
តើជំងឺលើសឈាមសាហាវ (Malignant Hypertension) ព្យាបាលដូចម្តេច?
ជំងឺលើសឈាមសាហាវ (Malignant Hypertension) គឺជាជំងឺបន្ទាន់ និងត្រូវការព្យាបាលនៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យ ហើយជាញឹកញាប់ គេព្យាបាលនៅក្នុងបន្ទប់ថែទាំ intensive care unit។ គ្រូពេទ្យនឹងពិចារណាពីអាការ និងសុខភាពទាំងស្រុងរបស់លោកអ្នក មុនសម្រេចថា ការព្យាបាលបែបណាល្អបំផុតសម្រាប់លោកអ្នក។ គោលដៅនៃការព្យាបាលគឺបញ្ចុះសម្ពាធឈាមរបស់លោកអ្នកដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ក្នុងរយៈពេលតែប៉ុន្មាននាទីប៉ុណ្ណោះ។
លោកអ្នកនឹងទទួលបានថ្នាំព្យាបាលជំងឺលើសឈាមតាមរយៈ IV ដែលជាវិធីលឿនបំផុតដើម្បីព្យាបាលជំងឺលើសឈាមដែលខ្ពស់។ នៅពេលដែលសម្ពាធឈាមស្ថិតក្នុងកម្រិតមួយដែលមានសុវត្ថិភាពហើយ ថ្នាំដែលប្រើអាចនឹងប្តូរទៅជាថ្នាំលេបវិញ។ ប្រសិនបើលោកអ្នកវិវឌ្ឍទៅជាខ្សោយតម្រងនោម នោះលោកអ្នកប្រហែលជាត្រូវការលាងឈាមតម្រងនោម (kidney dialysis)។
រីឯការព្យាបាលផ្សេងទៀតឺពឹងផ្អែកលើអាការជំងឺជាក់លាក់របស់លោកអ្នក និងមូលហេតុដែលអាចបណ្តាលឱ្យមានជំងឺ Malignant Hypertension។
តើផលវិបាកនៃជំងឺលើសឈាមសាហាវ (Malignant Hypertension) មានអ្វីខ្លះ?
ជំងឺលើសឈាមសាហាវ (Malignant Hypertension) ដែលមិនបានព្យាបាល នឹងអាចបណ្តាលឱ្យស្លាប់។ ផលវិបាកនៃជំងឺ Malignant Hypertension រួមមាន៖
- បែកសរសៃអាកទ័រ (aortic dissection) ដែលជាការដាច់សរសៃឈាមភ្លាមៗចេញពីបេះដូង
- បាត់បង់ស្មារតី (coma)
- វត្ថុរាវនៅក្នុងសួត ហៅថា pulmonary edema
- គាំងបេះដូង
- ខ្សោយបេះដូង
- ជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល
- ខ្សោយតម្រងនោមភ្លាមៗ
ការព្យាបាលបានរហ័សគឺអាចបន្ថយឱកាសដែលជំងឺលើស Malignant Hypertension អាចគំរាមកំហែងដល់អាយុជីវិតរបស់លោកអ្នក។
ជំងឺលើសឈាមបណ្តាលមកពីរោគផ្សេង (Secondary Hypertension)
ប្រហែលជា ១០ ភាគរយនៃប្រជាជន ជំងឺលើសឈាមអាចបណ្តាលមកពីជំងឺផ្សេងទៀត។ ប្រសិនជាករណីដូច្នេះ គេហៅថាជំងឺ Secondary Hypertension។ ករណីបែបនេះ នៅពេលដែលមូលហេតុឫសគល់របស់ជំងឺបានព្យាបាល នោះសម្ពាធឈាមនឹងវិលត្រលប់ទៅធម្មតាវិញ ឬថយចុះគួរឱ្យកត់សម្គាល់។ បុព្វហេតុទាំងនេះអាចបណ្តាលមកពី ៖
- ជំងឺតម្រងនោមរ៉ាំរ៉ៃ (chronic kidney disease)
- ពិបាកដង្ហើមក្នុងពេលគេង (sleep apnea)
- កើតដុំសាច់ឬជំងឺដទៃទៀតរបស់ក្រពេញលើតម្រងនោម (adrenal gland)
- កើតដុំសាច់ឬជំងឺដទៃទៀតរបស់ក្រពេញលើតម្រងនោម (adrenal gland)
- មានផ្ទៃពោះ
- ប្រើថ្នាំពន្យារកំណើត
- ញៀនស្រា
- ក្រពេញទីរ៉ូអ៊ីតមិនដំណើរការ
កើតដុំសាច់ឬជំងឺដទៃទៀតរបស់ក្រពេញលើតម្រងនោម (adrenal gland)
កត្តាប្រឈមដែលមិនអាចផ្លាស់ប្តូរ
- អាយុ ៖ ពេលលោកអ្នកកាន់តែចាស់ លោកអ្នកកាន់តែមានលទ្ធភាពវិវឌ្ឍទៅលើសឈាម ជាពិសេសលើសសម្ពាធស៊ីស្តូលីក នៅពេលសរសៃឈាមក្រហមរបស់លោកអ្នកមិនសូវល្អ។
- ពូជសាសន៍ ៖ ជនជាតិអាម៉េរិកាំង-អាហ្វ្រិកកើតជំងឺលើសឈាម ច្រើនជាងជនជាតិស្បែកស។ ពួកគេលើសឈាមតាំងពីវ័យក្មេង និងវិវឌ្ឍទៅជាផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរយ៉ាងឆាប់រហ័ស។
- ប្រវត្តិគ្រួសារ (តំណពូជ)៖ ទំនោរនៃជំងឺលើសឈាមច្រើនតែកើតឡើងក្នុងសមាជិកនៃក្រុមគ្រួសារ។
- ភេទ ៖ ជាទូទៅ បុរសមានលទ្ធភាពខ្ពស់ក្នុងការវិវឌ្ឍទៅកើតជំងឺលើសឈាមជាងស្ត្រី។ លទ្ធភាពនេះគឺខុសគ្នាអាស្រ័យលើអាយុ និងក្នុងចំណោមក្រុមជនជាតិផ្សេងគ្នា។
កត្តាប្រឈមដែលអាចផ្លាស់ប្តូរ
- ការធាត់ ៖ ការធាត់ មានន័យថា លោកអ្នកលើស ៣០ ភាគរយឬលើសច្រើនជាងហ្នឹង ពីទម្ងន់រាងកាយដែលមានសុខភាពល្អ។ វាមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយជំងឺលើសឈាម។ ជាការពិតណាស់ មនុស្សធាត់ងាយនឹងវិវឌ្ឍទៅជាជំងឺលើសឈាម ២ ទៅ ៦ ដង បើធៀបនឹងមនុស្សដែលមានទម្ងន់ស្ថិតក្នុងលំដាប់សុខភាពល្អ។ អ្នកជំនាញផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្របានផ្តល់អនុសាសន៍ថា អ្នកធាត់ទាំងអស់ដែលមានជំងឺលើសឈាមគួរស្រកទម្ងន់រហូតដល់ពួកគេស្ថិតក្នុងរង្វង់ ១៥% នៃទម្ងន់រាងកាយមានសុខភាពល្អ។ អ្នកផ្តល់សេវាថែទាំសុខភាពអាចជួយលោកអ្នកក្នុងការគណនាទម្ងន់សុខភាពល្អសម្រាប់ខ្លួនលោកអ្នក។
- ឥទ្ធិពលនៃសូដ្យូម (អំបិល) ៖ អ្នកខ្លះប៉ះពាល់ខ្លាំងចំពោះជាតិសូដ្យូម (អំបិល) ហើយសម្ពាធឈាមរបស់ពួកគាត់នឹងឡើងខ្ពស់ ប្រសិនបើពួកគាត់ប្រើអំបិល។ ការកាត់បន្ថយការទទួលទានសូដ្យូមច្រើនតែបន្ថយសម្ពាធឈាមរបស់ពួកគេ។ ជនជាតិអាម៉េរិកទទួលទានសូដ្យូមច្រើនជាងចំនួនរាងកាយត្រូវការ ១០ ទៅ ១៥ ដង។ អាហារ fast food និងអាហារកែច្នៃមានបរិមាណសូដ្យូមខ្ពស់។ ថ្នាំដែលគ្មានវេជ្ជបញ្ជាជាច្រើន ដូចជាថ្នាំបំបាត់ការឈឺចាប់ (pain killer) ជាដើម ក៏មានបរិមាណសូដ្យូមច្រើនដែរ។ សូមអានស្លាក ដើម្បីឱ្យដឹងថាក្នុងផលិតផលអាហារមានបរិមាណសូដ្យូមប៉ុន្មាន។ សូមជៀសវាងផលិតផលដែលមានកម្រិតសូដ្យូមខ្ពស់។ លោកអ្នកគួរដាក់គោលដៅ ដោយបរិភោគសូដ្យូម មិនលើសពី ១ ៥០០ មីលីក្រាមក្នុងមួយថ្ងៃ។
- ឥទ្ធិពលនៃសូដ្យូម (អំបិល) ៖ អ្នកខ្លះប៉ះពាល់ខ្លាំងចំពោះជាតិសូដ្យូម (អំបិល) ហើយសម្ពាធឈាមរបស់ពួកគាត់នឹងឡើងខ្ពស់ ប្រសិនបើពួកគាត់ប្រើអំបិល។ ការកាត់បន្ថយការទទួលទានសូដ្យូមច្រើនតែបន្ថយសម្ពាធឈាមរបស់ពួកគេ។ ជនជាតិអាម៉េរិកទទួលទានសូដ្យូមច្រើនជាងចំនួនរាងកាយត្រូវការ ១០ ទៅ ១៥ ដង។ អាហារ fast food និងអាហារកែច្នៃមានបរិមាណសូដ្យូមខ្ពស់។ ថ្នាំដែលគ្មានវេជ្ជបញ្ជាជាច្រើន ដូចជាថ្នាំបំបាត់ការឈឺចាប់ (pain killer) ជាដើម ក៏មានបរិមាណសូដ្យូមច្រើនដែរ។ សូមអានស្លាក ដើម្បីឱ្យដឹងថាក្នុងផលិតផលអាហារមានបរិមាណសូដ្យូមប៉ុន្មាន។ សូមជៀសវាងផលិតផលដែលមានកម្រិតសូដ្យូមខ្ពស់។ លោកអ្នកគួរដាក់គោលដៅ ដោយបរិភោគសូដ្យូម មិនលើសពី ១ ៥០០ មីលីក្រាមក្នុងមួយថ្ងៃ។
- ថ្នាំពន្យារកំណើត (ថ្នាំលេប) ៖ ស្ត្រីមួយចំនួនដែលប្រើថ្នាំពន្យារកំណើតអាចវិវឌ្ឍទៅកើតជំងឺលើសឈាម។
- ថ្នាំពន្យារកំណើត (ថ្នាំលេប) ៖ ស្ត្រីមួយចំនួនដែលប្រើថ្នាំពន្យារកំណើតអាចវិវឌ្ឍទៅកើតជំងឺលើសឈាម។
- ថ្នាំ ៖ ថ្នាំមួយចំនួន ដូចជា amphetamines (stimulants), ថ្នាំគ្រាប់សម្រកទម្ងន់ (diet pill) និងថ្នាំមួយចំនួនទៀតដែលប្រើសម្រាប់អាការជំងឺផ្តាសាយ និងអាលែកហ្ស៊ី ជាថ្នាំអាចបង្កើនសម្ពាធឈាម។
តើជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម (Renal Hypertension) ជាអ្វី?
ជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម (Renal Hypertension) ឬ renovascular hypertension គឺជាការកើនឡើងសម្ពាធឈាមដែលបណ្តាលមកពីជំងឺតម្រងនោម។ ជាធម្មតា ជំងឺនេះអាចគ្រប់គ្រងបានដោយថ្នាំសម្ពាធឈាម។ មនុស្សមួយចំនួនដែលមានជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម អាចព្យាបាលដោយការវះកាត់ជួសជុលសរសៃឈាម (angioplasty), ការដោតបំពង់ចូលទៅក្នុងសរសៃខ្លួនប្រាណ (stenting), ឬការវះកាត់សរសៃឈាមរបស់តម្រងនោម។
មូលហេតុនៃជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម (Renal Hypertension)
ជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម (Renal Hypertension) កើតឡើងដោយសារសរសៃឈាមក្រហមដែលបញ្ជូនឈាមទៅតម្រងនោមរួមតូច។ សរសៃឈាមរបស់តម្រងនោមមួយឬទាំងពីរអាចត្រូវរួមតូច។ នេះហើយជាជំងឺដែលគេហៅថា ជំងឺរន្ធសរសៃឈាមទៅតម្រងនោមរួមតូច (Renal Artery Stenosis)។
នៅពេលដែលតម្រងនោមទទួលបានលំហូរឈាមទាប វាយល់ថាដោយសារតែខ្វះជាតិទឹក។ ដូច្នេះតម្រងនោមនឹងឆ្លើយតបដោយការបញ្ចេញអ័រម៉ូនទៅរំញោចរាងកាយឱ្យរក្សាជាតិសូដ្យូម និងទឹក។ ពេលដែលសរសៃឈាមផ្ទុកសារធាតុរាវបន្ថែម ពេលនោះសម្ពាធឈាមនឹងកើនឡើង។
ការរួមតូចនៃសរសៃឈាមតម្រងនោមមួយ ឬទាំងពីរ ភាគច្រើនបណ្តាលមកពី ជំងឺក្រិនសរសៃឈាម (atherosclerosis) ឬការឡើងរឹងនៃសរសៃឈាម។ នេះគឺដំណើរដូចគ្នាដែលនាំឱ្យមានការគាំងបេះដូង និងជំងឺដាច់សរសៃឈាមខួរក្បាល។ មូលហេតុនៃការរួមសរសៃឈាមដែលមិនសូវកើតមាន គឺ fibromuscular dysplasia ដែលមានទាក់ទងនឹងសរសៃសាច់ដុំ។ នេះគឺជាលក្ខខ័ណ្ឌមួយដែលធ្វើឱ្យរចនាសម្ព័ន្ធនៃសរសៃឈាមតម្រងនោមវិវឌ្ឍខុសពីធម្មតា ក្នុងហេតុផលមិនច្បាស់លាស់។
អាការជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម (Renal Hypertension)
ជាទូទៅ ជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម (Renal Hypertension) មិនបង្ហាញអាការរោគអ្វីឡើយ។ សូមី្បតែសរសៃឈាមរួមតូចចង្អៀតក៏មិនអាចមានអារម្មណ៍ដឹងដែរ។ លុះត្រាតែដល់កម្រិតគ្រោះថ្នាក់ខ្ពស់ បើមិនដូច្នោះជំងឺលើសឈាមមិនបញ្ចេញអាការរោគទេ។ ពេលសម្ពាធឈាមរាងឡើងខ្ពស់ខ្លាំង (severely elevated blood pressure) វានឹងបង្ហាញអាការ រួមមាន៖
- ឈឺក្បាល
- វង្វេង
- ព្រិលភ្នែក ឬមើលរូបបែកចេញជាពីរ (blurry or double vision)
- ទឹកនោមមានឈាម (ពណ៌ផ្កាឈូក)
- ឈាមច្រមុះ
- ថ្នាំ ៖ ថ្នាំមួយចំនួន ដូចជា amphetamines (stimulants), ថ្នាំគ្រាប់សម្រកទម្ងន់ (diet pill) និងថ្នាំមួយចំនួនទៀតដែលប្រើសម្រាប់អាការជំងឺផ្តាសាយ និងអាលែកហ្ស៊ី ជាថ្នាំអាចបង្កើនសម្ពាធឈាម។
ភាគច្រើននៃអ្នកដែលមានជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម (Renal Hypertension) មិនដែលជួបប្រទះអាការរោគទាំងនេះទេ។ ជំងឺលើសឈាមគឺមានគ្រោះថ្នាក់ណាស់ ដោយសារតែវាមិនបង្ហាញអាការអ្វី ដូច្នេះសរីរាង្គក្នុងរាងកាយនឹងខូចខាតយឺតៗ ដោយអ្នកជំងឺមិនបានដឹងខ្លួន។
ជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម (Renal Hypertension) អាចបណ្តាលឱ្យមានជំងឺតម្រងនោមរ៉ាំរ៉ៃ (chronic kidney disease)។ នេះគឺជាការធ្លាក់ចុះនៃមុខងារតម្រងនោម។ លុះត្រាតែដល់កម្រិតធ្ងន់ធ្ងរ បើមិនដូច្នោះជំងឺតម្រងនោមរ៉ាំរ៉ៃក៏មិនបញ្ចេញអាការរោគដែរ។
ដោយសារវាមិនបង្ហាញអាការជំងឺ ទើបគ្រូពេទ្យអាចសង្ស័យថា លោកអ្នកកើតជំងឺលើសឈាមនៅពេលដែលពិនិត្យឃើញសម្ពាធឈាមលោកអ្នកខ្ពស់ដែលពិបាកគ្រប់គ្រង ពេលលោកអ្នកប្រើថ្នាំច្រើន ឬមានជំងឺតម្រងនោមរ៉ាំរ៉ៃ (chronic kidney disease)។
ការព្យាបាលជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម (Renal Hypertension)
ការប្រើថ្នាំជាវិធីព្យាបាលដំបូង ដែលប្រើដើមី្បគ្រប់គ្រងសម្ពាធឈាធ ចំពោះជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម (Renal Hypertension)។ ថ្នាំព្យាបាលជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម (Renal Hypertension)សំខាន់ៗ រួមមាន៖
- ACE inhibitors (angiotensin converting enzyme inhibitors) នេះរួមទាំងramipril, benazepril, captopril, lisinopril, and ថ្នាំផ្សេងទៀត។
- ARBs (angiotensin II receptor blockers) ឧទាហរណ៍រួមមានcandesartan, losartan, olmesartan និង valsartan។
សម្រាប់មនុស្សភាគច្រើនដែលមានជំងឺលើសឈាមតម្រងនោមដោយសារសរសៃឈាមទៅកាន់តម្រងនោមចង្អៀត ការប្រើថ្នាំអាចគ្រប់គ្រងសម្ពាធឈាមបានយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព។ ប៉ុន្តែជាញឹកញាប់ គេត្រូវថ្នាំលើសឈាមច្រើនជាងមួយប្រភេទ។
អ្នកខ្លះទៀតដែលកើតជំងឺលើសឈាមតម្រងនោមដោយសារសរសៃឈាមទៅកាន់តម្រងនោមចង្អៀតនេះ ទោះបីលេបថ្នាំបីមុខឬច្រើនជាងនេះរាល់ថ្ងៃក៏ដោយ ក៏នៅតែមិនអាចគ្រប់គ្រងសម្ពាធឈាមបានដែរ។ ក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ គឺត្រូវប្រើនីតិវិធីធ្វើឱ្យមានលំហូរឈាមទៅកាន់តម្រងនោមទើបអាចជួយបាន។
នីតិវិធីព្យាបាលដែលអាចធ្វើបាន រួមមាន៖
ការវះកាត់ជួសជុលសរសៃឈាម (angioplasty) ៖ គ្រូពេទ្យដាក់បំពង់ (catheter) តាមរយៈសរសៃឈាមធំចូលទៅក្នុងក្រលៀន និងរួចចូលទៅកាន់សរសៃឈាមតម្រងនោម។ បន្ទាប់មក គេនឹងបំប៉ោងបាឡុង (balloon) ដែលនៅលើបំពង់នោះដើមី្បបើកផ្នែកខាងក្នុងនៃសរសៃឈាមដើមី្បឱ្យមានលំហូរឈាម។
ការដាក់ទងលួសក្នុងសរសៃឈាម (stenting) ៖ អំឡុងវះកាត់ជួសជុលសរសៃឈាម (angioplasty)
នឹងមានប្រើសំណាញ់ទងលួស (wire mesh stent) ដាក់ចូលទៅដើម្បីពង្រីកផ្នែកខាងក្នុងនៃសរសៃឈាមក្រហម។ សំណាញ់ទងលួសនឹងដាក់នៅទីនោះ។ ធ្វើបែបនេះដើមី្បឱ្យសរសៃឈាមនៅតែបើក បន្ទាប់ពីដកបាឡុងចេញ។ ទោះយ៉ាងណា តាមការស្រាវជ្រាវមិនបានបង្ហាញថា ការដាក់ទងក្នុងសរសៃឈាម (stenting) មានប្រសិទ្ធភាពជាងព្យាបាលដោយប្រើថ្នាំនោះទេ។
ការវះកាត់ ៖ គ្រូពេទ្យអាចជៀសមិនវះកាត់សរសៃឈាមតម្រងនោមដែលរួមតូចនោះ ដោយដេរសរសៃឈាមដែលមានសុខភាពល្អជាប់នឹងសរសៃឈាមនោះ។ ការវះកាត់បែបនេះនឹងធ្វើ តែនៅពេលណាដែលការវះកាត់ជួសជុលសរសៃឈាម (angioplasty) និង ការដាក់ទងលួសក្នុងសរសៃឈាម (stenting) មិនអាចធ្វើទៅបាន។
នីតិវិធីទាំងអស់នេះស្រដៀងនឹងនីតិវិធីដែលប្រើដើម្បីជួយលំហូរឈាមនៅក្នុងបេះដូង ចំពោះអ្នកដែលមានជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង (coronary artery disease)។
លទ្ធផលនៃការព្យាបាល
ចំពោះអ្នកដែលមានសម្ពាធឈាមខ្ពស់ និងមិនអាចគ្រប់គ្រងសម្ពាធឈាមនោះបាន ទោះបីប្រើថ្នាំច្រើនមុខក៏ដោយ ឬអ្នកដែលមិនអាចទ្រាំទ្រនឹងថ្នាំលើសឈាមបាន ដូច្នេះការវះកាត់អាចជាការព្យាបាលដ៏មានប្រសិទ្ធភាពមួយសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម (Renal Hypertension)។
បើត្រូវការនីតិវិធីព្យាបាលណាមួយដើមី្បព្យាបាលជំងឺលើសឈាមតម្រងនោម (Renal Hypertension) គេច្រើនព្យាបាលដោយការដាក់ទងលួសក្នុងសរសៃឈាម (stenting) ឬការវះកាត់ជួសជុលសរសៃឈាម (angioplasty)។ ប៉ុន្តែតាមការសិក្សាជាច្រើនមិនបានបង្ហាញថា ការដាក់ទងលួសក្នុងសរសៃឈាម (stenting) និងឬ ការវះកាត់ជួសជុលសរសៃឈាម (angioplasty) នេះមានអត្ថប្រយោជន៍ជាង ការព្យាបាលដោយប្រើថ្នាំឡើយ។ ទោះយ៉ាងណា វាជាវិធីដែលអាចព្យាបាលមនុស្សមួយចំនួន។ ជាទូទៅ នីតិវិធីវះកាត់ទាំងនេះមានប្រសិទ្ធភាពចំពោះការណ៍ដែលសរសៃឈាមតម្រងនោមតែមួយរួមតូច ច្រើនជាងសរសៃឈាមរួមតូចទាំងពីរ។
Translate by Chakriya Phou
